Russisch 'gifvat' in baan om aarde

Datum: 10 nov 2011

(Updates: onderaan dit artikel)

Sinds 8 november cirkelt er een onbestuurbaar Russisch ruimtevaartuig in een lage baan rond de aarde. De bestemming was Mars, en één van haar manen. Maar door een weigerende motor is het de vraag of het daar ooit zal aankomen. Gevreesd wordt voor een terugval in de dampkring.

Er zijn al vele missies naar Mars geweest sinds 1960. Velen daarvan faalden. In augustus 1965 lukte het de Amerikanen voor het eerst om een scheervlucht te maken langs de planeet en 22 foto's te maken van het marsoppervlak. Daarvoor waren zes pogingen mislukt, waarvan er vijf Russisch waren. Eind 1969 boekten de Amerikanen opnieuw twee successen, terwijl de Russen de achtste mislukking aan hun lijstje toevoegden.

Paradepaardje

Het 120 miljoen euro kostende project was een paradepaardje van de Russische machthebbers, omdat na 20 jaar Rusland eindelijk weer mee zou tellen in de race om de ruimteverkenning. De missie was in 2009 al uitgesteld door ontwikkelingsproblemen. Als ook deze poging mislukt, betekent dit een zware klap voor de Russische ruimtevaart. Het is niet de eerste. Al sinds het begin worden Russische missies richting de rode planeet geplaagd door tegenslag. Eerder al hadden de Russen hun pogingen om het oppervlak van Mars te bereiken opgegeven. In mei 1971 werd het eerst marswagentje ooit richting de rode planeet gestuurd, de Mars 2, waarmee de Sovjet-Unie de eerste hoopte te zijn die foto's en meetgegevens over het marsoppervlak naar de aarde zou sturen. Helaas sloeg het ding zes maanden later te pletter op Mars door een technisch mankement, zonder ooit gefunctioneerd te hebben. Een week later landde er weer een wagentje, ditmaal aan de andere kant van de planeet (de Mars 3), maar deze bleef slechts 15 seconden werken. De Russen hielden nog even vol. In maart 1974 lande er weer twee landers van sovjetmakelij. Maar terwijl de één alleen onleesbare gegevens wist door te sturen, was de andere te vroeg van het moederschip afgesplitst waardoor het de planeet miste op 1300 km.

Nadat de Amerikaanse Viking 1 in 1976 de eerste close-up foto's op menshoogte van het oppervlak van Mars naar de aarde wist te sturen, was het de Russen duidelijk dat er geen eer meer te behalen viel. Hierna gooiden de Russen het op Phobos, een van de manen van Mars, met een diameter van zo'n 22 kilometer, en een aangenaam subtropisch oppervlaktetemperatuurtje van 40°C. In juli 1988 stuurden de Sovjet-Unie twee landers, de Phobos 1 en 2, naar dit maantje, maar beiden hebben het rotsblok nooit bereikt. Om deze laatste pijnlijke herinnering te vergeten, deed Rusland nu met vereende krachten van China en Finland een nieuwe poging. De op 8 november gelanceerde Phobos-Grunt had bodemmonsters van het maantje moeten terugbrengen naar de aarde. Maar ook ditmaal stak de zoon van Mars daar een stokje voor.

De enige eer die de Russen hebben, is het eerste menselijke object op de Marsbodem te hebben gedeponeerd, zij het in brokstukken. De te pletter geslagen Mars 2 ligt deze maand precies 40 jaar op de marsbodem, tussen het rode stof. Als aandenken aan de Russische pech.

Update 11 nov 2011:

Alle pogingen om contact te krijgen met de Phobos-Grunt zijn tot nu toe mislukt. Er wordt al rekening gehouden met een onvermijdelijke terugval van het ruimtevaartuig in de dampkring. Schattingen over de datum waarop dit zal gebeuren lopen uiteen van eind november tot midden december. Het Amerikaanse NORAD dat elk stukje ruimteschroot nauwlettend volgt, houdt het voorlopig op 26 november. Gezien de grootte van het ruimtevaartuig (13 ton) is het vrijwel zeker dat niet alles in de dampkring zal verbranden, en dat onderdelen op het aardoppervlak zullen neerstorten. Met name de capsule die met monsters voor terugkeer naar de aarde was ontworpen, zal de val zeker doorstaan en in zijn geheel ergens op de aarde terechtkomen. Waar is een groot vraagteken.

Update 16 nov 2011:

Het is nog steeds niet gelukt om contact te leggen met de Phobos-Grunt. Het ruimtevaartuig komt na elke omwenteling rond de aarde 1,2 km dichter bij onze planeet. Volgens de laatste berekeningen zal het gevaarte rond 12 januari 2012 terugvallen in de dampkring. Het hoofd van het Russische ruimtevaartbureau Roskosmos, Vladimir Popovkin, heeft toegegeven dat de kans om de missie nog te redden gering is. Desalniettemin wil men doorgaan met pogingen om contact te leggen met het stuurloze object tot begin December, al is het maar om gegevens over de mislukking te verkrijgen. Daarna kan de sonde niet meer naar Mars worden gestuurd, omdat Mars zich dan te ver van de Aarde heeft verwijderd.
Een lichtpuntje is dat de Phobos-Grunt in staat is gebleken om zijn zonnepanelen naar de zon te blijven richten, zodat de batterijen telkens worden herladen. Dit is noodzakelijk om de belangrijkste systemen aan boord werkend te houden, en een eventuele software-update naar de sonde te kunnen sturen. Maar vooralsnog geeft de zender aan boord geen respons. Mocht de Mars-sonde terugvallen op aarde dan zouden weinig brokstukken de grond of oceaan bereiken, zo beweert Popovkin, doordat de 7,5 ton brandstof aan boord met een grote knal zal exploderen. De vraag is of dit zo gebeurt. De kans dat de hittebestendige retour-capsule de val overleeft en het aardoppervlak bereikt is in elk geval groot.

Update 23 nov 2011:

Een grondstation van de ESA in het Australische Perth heeft op de avond van dinsdag 22 november een signaal opgevangen van de Phobos-Grunt. Dat is voor het eerst sinds de Mars-sonde in een baan om de aarde terecht kwam, op 9 november jl. Veel reden tot juichen is er echter niet, want de tijdspanne (launch window) waarbinnen de Phobos-Grunt aan zijn reis naar Mars had moeten beginnen, sloot officiëel op 21 november. Inmiddels raakt Mars verder verwijderd van de aarde en is de kans gering dat de sonde zijn eindbestemming nog haalt. Vertegenwoordigers van het Russische ruimteagentschap hebben al toegegeven dat het project als mislukt moet worden beschouwd.
Bij terugkomst in de dampkring is het zeker dat de retour-capsule de aardbodem zal bereiken, zei adjunct-directeur Vitali Davydov van het ruimteagentschap. Waar dat exact zal gebeuren kan pas 12 uur van te voren bepaald worden. Volgens de laatste berekeningen valt de sonde medio januari terug op aarde.

Laatste update:

Uiteindelijk is de Phobos-Grunt op 15 januari 2012 gevallen. De brokstukken zijn in de oceaan terechtgekomen. Er zijn geen meldingen van schade of ongevallen.

© Pagemark